ادبيات اتاق فكر

فكرپژوهي حكومتي، ادبيات جديدي در ايران است كه بر سيستمي بودن ادبيات فكري تاكيد مي كند. براي پيدايي فكرپژوهي لازم است فرهنگ سازي صورت گيرد تا با پشتوانه تحقيقات فكري اتاق فكر حكومتي يا پژوهش هاي فكر خودبنياد حكومتي تاسيس شود. اتاق فكر حكومتي ديباچه اي براي «پژوهشكده فكر حكومتي» و «پژوهش هاي فكر بنيادين حكومتي» است.

ادبيات اتاق فكر مانند تئوري اتاق فكر حكومتي مساله اي جديد و نوبنياد است. از آنجا كه پديداري ادبيات اتاق فكر حكومتي ساده تر است، احياي منطق فكر حكومتي ساده تر است، احياي منطق فكر حكومتي با ادبيات اتاق فكر حكومتي شروع شده است. ادبيات اتاق فكر گفتمان مسلطي دارد كه از آن به گفتمان مفهومي ياد مي شود. طبق اين ادبيات با بايد مفهوم سازي و مفهوم ستاني كرد يا به كلي گفتن و نوشتن را به فراموشي سپرد.

به تناسب موضوع

فكرپژوهي به تناسب موضوع فكري متفاوت است. موضوع فكر ممكن است مساله فكر حكومتي باشد كه وظيفه اصلي پژوهش ها فكرشناسي حكومتي است. يا ساماندهي و بازسازي فكر حكومتي بر گونه جديد است كه خود نحوه اي از خانه تكاني فكر حكومتي خواهد بود، يا حالتي براي  فكرآفريني حكومتي برپايه مفاهمه كردن با پاراديم هاي مسلط در جهان واقع است.

سيستمي بودن

اتاق فكر حكومتي استراتژي سيستمي براي فكركردن حكومتي است. در عين حال سيستمي بودن اين مركز طرحي براي يكساني يا همساني نيست و در قلمرو متفاوتي امكان ظهور مي يابد، در اين صورت ممكن نيست از پژوهش هاي فكر بيگانه اي سخن گفت. چون دنيايي از فكرپژوهي به تناسب موضوع فكر وجود دارد. فكر منطقي، فكر رياضي، فكر فلسفي، فكر اقتصادي، فكر ديني، فكر كشاورزي، فكر صنايع، فكر سياسي، فكر اجتماعي، موسيقي، فكر رسانه و فكر فرهنگي و تمدني در شمار پژوهش هاي فكر بنيادين هستند.

وضع بشري

اتاق فكر حكومتي، مركزي براي فكركردن و فكرورزي روشمند در خانه تاريكي هاست. اين مركز، نهادي براي فكرشناسان و فكرسازان حكومتي است كه در فضاي وضعي حال خانه كرده و نگاهي به گذشته و آينده دارد تا در خانه تاريكي ها روشنگري به وجود آيد.

اتاق فكر حكومتي در وضع بشري به گونه اي تايك است و هر صورت بندي آن در مناسبت هاي فكرسازي مي رويد. چون هر فكري با سياه چاله اي مواجه است كه در استراتژي فكرسازي حكومتي به كندي روزنه اي از روشنايي به وجود مي آيد.

اتاق فكر حكومتي جايي براي گشودن تاريكي ها و دميدن روشنايي هاست. از نظر اين مركز، جهان بشري سراسر سياه چاله است و اندك اندك امكانات روشنايي يا فكرپژوهي و فكرسازي حكومتي پديدار مي شود.

اتاق فكر حكومتي از نظر ساختاري پيوندي به گذشته دارد و نگاهي به آينده دوخته است. در عين حال التفات عمده پژوهش هاي حكومتي تكيه كردن بر فضاي وضعي و موقعيت حال است. طبق اين اصل پژوهش هاي فكر حكومتي مركزي براي فكرشناسي وفكرپژوهي بر پايه فكرسازي حكومتي است كه در كنار آن دانش شناسي حكومتي صورت مي گيرد. بنابراين فكرپژوهي، فكرشناسي، دانش شناسي و دانش پژوهي حكومتي فرع لازم براي احياي فكرسازي در پژوهش هاي فكرحكومتي هستند.

مركز استراتژيست ها

اتاق فكر حكومتي مركزي براي استراتژيست هاي فكر حكومتي است. در اين مركز استراتژيست هاي فكر حكومتي گرد هم مي آيند تا بنيادي از فكرشناسي و فكرسازي حكومتي پديد آورند. استراتژيست هاي حكومتي هم فكرشناسان حكومتي را مي يابند و هم فكر خودبنياد حكومتي را دنبال مي كنند و هم به احياي فكرپژوهي و فكرسازي حكومتي در نظريه هاي جامعه فكري كمك مي كنند.

در اتاق فكر حكومتي 2 دغدغه عمده وجود دارد:

1- دغدغه فكر خودبنياد حكومتي

2- دغدغه فكر كاربردي حكومتي

هر دو دغدغه فكر حكومتي به صورتي با نقد پاراديم هاي مسلط شروع مي شوند و امكانات خود را در بحران ها، تعارض ها و بي ثباتي ها به تصوير مي كشند. اگر نقد پاراديم ها بر گونه منطقي صورت نگيرد، گشودن سيطره هاي مسلط دانشي ممكن نمي شود و در نتيجه فكر خودبنياد حكومتي در اين سامان به ظهور نمي رسد.

مفاهمه

فكرپژوهي حكومتي با مفاهمه فكري در جهان واقعي صورت بندي پيدا مي كند. اگر مفاهمه فكري صورت نگيرد، راهي براي گفتگوي افكار حكومتي به وجود نمي آيد و در نتيجه گفتمان فكر حكومتي بنياد نمي شود. واقعيت اين است با مفاهمه فكري هم تعامل افكار حكومتي صورت مي گيرد و هم امكاني براي سيستمي شدن فكرها بوجود مي آيد.

در پاراديم فكر حكومتي لازم است به اصولي توجه شود.

الف- بازسازي فكر حكومتي كه در خودسازي فكرحكومتي ممكن مي شود.

ب- بازانديشي فكر حكومتي كه در امكان مفاهمه فكر حكومتي نهفته است.

ج- فكرشناسي حكومتي كه مطالعه و تامل در فضاي وضعي و موقعيت هاي وجودي فكر حكومتي است.

د- فكر كردن در فكرهاي حكومتي كه چگونه فكر حكومتي به وجود آمده است.

نقد گفتمان وضعيت

فكرپژوهي حكومتي نقد گفتمان وضعيت فكري و دانشي براي ساختن وضعيت و موقعيت فكري جديد است. نقد وضعيت حكومتي با گشودن و فهم وضعيت شروع مي شود. در فهم وضعيت لازم است با تعامل افكار، سيستمي بودن فكر حكومتي را دريافت كرد و بر سيستمي شدن آن افزود.

امكان فكرسازي حكومتي: فكرسازي حكومتي به 2 صورت ممكن مي شود. يكي فكرسازي مناسبتي و ديگر فكرسازي استراتژي است. فكرسازي مناسبتي با صورت بندي فكر ممكن مي شود. فكرسازي استراتژي، پويشي برآمده از ذهن و مغز خودبنياد است.

فكرآگاهي و فكرپژوهي: گفتمان فكرسازي در اتاق فكر حكومتي با فكرآگاهي در اتاق فكر صورت بندي پيدا مي كند. براي فكرسازي حكومتي بايد گفتمان فكرپژوهي پيشه كرد تا در كنار كارگاه دانش حكومتي كه نقش خدماتي براي فكرپژوهي ايفاء مي كند، كارگاه فكرسازي حكومتي بر پايه مفهوم سازي حكومتي به وجود مي آيد.

پايگاه فكرسازي حكومتي

پژوهش هاي فكربنيادين حكومتي پايگاهي براي فكرشناسي، فكرسازي و گشودن راهي نو جهت خودباوري و احياي فكر خودبنياد بر پايه عقل خودبنياد حكومتي است. در اين پايگاه حكومتي، نظريه هاي جامعه فكري در جامعه بشري راهي در درون سياه چاله مي يابد و تلاش مي كند كه براي هر چيزي توجيه فكري بيابد.

توجيه فكر حكومتي: در اتاق فكر حكومتي هر چيزي توجهي فكري مي خواهد و توجيه دانشي يا هر توجيه جانبي ديگر نقش كليدي در آن ايفاء نمي كنند. بر اين پايه توجيه فكر حكومتي جاي توجيه دانشي را مي گيرد و منابع دانشي حكومت، قدرت تصميم سازي در پژوهش هاي فكر حكومتي ندارند و توجيه فكري در پايگاه فكرسازي و فكرپژوهي و عقلانيت فكرحكومتي مبناي هر تصميم سازي آغازي و پاياني در پژوهش هاي فكر بنيادين حكومتي است.

اتاق فكر و اعتمادآفريني مخاطب

شرط اساسي هر رابطه انساني، احساس اعتماد و قابليت اتكا به ديگري است. اعتماد و قابليت اتكا به ديگري است. اعتماد به عنوان يك مكانيسم روانشناختي- جامعه شناختي كاركردهاي متعددي در زمينه هاي اجتماعي، اقتصادي، سياسي و... در پي دارد و تمامي ابعاد زندگي انساني و اجتماعي را در بر مي گيرد.

در ميان وظايف و رسالت هاي رسانه هاي جمعي، تهيه و انتشار خبر يكي از اهداف اساسي مي باشد و رسانه هاي جمعي اساسا همراه خبر متولد مي شوند و نشر خير و اطلاع رساني در شكل گيري شخصيت اصلي يك رسانه ارتباطي از اهميت فوق العاده اي برخوردار است. امروزه با روند شايان و رو به تزايد حضور توام با سرعت و دقت و صحت رسانه هاي جمعي، اخبار از محدوده وجود اسرار خارج شده و دروازه هاي تمام كشورها را به روي خود باز نموده است.

ژانر خبر و اطلاع رساني در رسانه بيش از ساير ژانرها و قالب ها و نهادهاي رسانه اي با مفهوم اعتماد و اعتمادآفريني عجين و مرتبط است.

همانطوري كه لازمه خبر، عنصر «سرعت» است، به همان سرعت مخاطبان نسبت به اخبار منتشر شده واكنش نشان مي دهند و بومرانگ گوته (Boomerang) متوليان رسانه شاهد انعكاس بازخورد محصول خود هستند پس خبر يكي از مهمترين و اساسي ترين مكانيسم هاي جلب و يا دفع اعتماد رسانه ها مي باشد.

ميزان اعتماد مخاطبان به اخبار هر رسانه شاخص تام و تمام سرمايه اجتماعي رسانه محسوب مي گردد. از ساده ترين شكل سرمايه اجتماعي پديده «اعتماد» وجود دارد. كالبدشكافي اعتماد و تعيين و رصد اين مفهوم بسيار پيچيده است. در دنياي امروز رسانه هاي جمعي در فرايند اطلاع رساني بايد به مقابله با چالش هاي اعتمادسايز در خبر بپردازند و ضريب اعتماد مخاطبين خود را نسبت به اخبار ارائه شده افزايش دهند تا آنان را از آنچه آقاي ويلبر شرام «پاداش آني» مي نامد برخوردار سازند. در مجموع اعتماد و بي اعتمادي دو وجه يك مطلبند اما در بحث خبر اعتماد واكنشي است كه نتيجه آن قبول و پذيرفتن رسانه و بي اعتمادي واكنشي است كه نتيجه آن به طرد و نفي رسانه خواهد بود.

بر اساس بررسي به عمل آمده توسط نگارنده اين سطور، شاخص هاي چند گانه اي راجع به اعتماد رسانه اي در آثار و انديشه بزرگان ارتباطات جمعي قابل تبيين است. در ميان شاخص ها و مولفه هاي مبين اعتماد شاخص هاي كيفي و نرم افزاري جايگاه خاصي را به خود اختصاص مي دهد.

به طور كلي و اجمالي سه دسته از عوامل موثر بر اعتماد به رسانه ها عبارتند از:

1- عوامل مربوط به پيام (Message Factor)

اين عامل ناظر بر توجه به محتوا و كيفيت پيام مي باشد و تاكيد آن بر در نظر گرفتن ميانگين درك و فهم مخاطبان مي باشد.

2- عوامل مربوط به مخاطب: اين عوامل از جمله نظريه هاي خشنودي رسانه اي، توازن شناختي و برجسته سازي بر اين نكته تاكيد دارند كه مخاطب پذيرايي محض اطلاعات و اخبار نيست بلكه داراي قدرت انتخاب و گزينش است لذا رسانه ها و مراكز انتشار خبر فعال مايشاء و تعيين كننده نهايي نيستند.

3- عوامل زمينه اي (Contednal Factor):

عوامل ديگري از جمله جامعه پذيري سياسي، تجربيات زندگي شناخت فعلي و عوامل نگرشي (Attitudinal) مثل علاقه مندي به خبر، اعتماد يا عدم اعتماد به منابع خبر (Trustordistrust) بر ميزان و كيفيت تاثيرپذيري اخبار توسط مخاطبين تاثير مي گذارد.

در ميان شاخص هاي اعتماد رسانه اي مهمترين شاخي هاي مورد اجماع دانشمندان رسانه عبارتند از:

- صداقت

- سرعت

- شفافيت

- بي طرفي

- ارضاء كامل مخاطب

- جذابيت

- مطابق نياز مخاطب بودن

- عيني و واقعي بودن

- موثق بودن

- پرهيز از منفي بافي

- **** بودن

- پرهيز از گزارش هاي قالبي

- پرهيز از مبالغه و اغراق

- تعديل و تعريف سانسور

- پرهيز از تحريف

- پرهيز از اطلاعات متناقض

شاخص هاي فوق به اتفاق در يك بسته خبري منتشر است و براي يك بسته خبري الزامي هستند در صورتي كه در پيام هاي توليدي (سريال، فيلم، بلند داستاني، مستند و...) الزاماً همه اين شاخص ها وجود ندارند و انعكاس به كارگيري افراطي و تفريطي اين شاخص ها در قالب هاي مورد اشاره به كندي آثار خود را نشان مي دهد در حالي كه در خبر در كمترين زمان ممكن مديران بخشهاي جانبي شاهد انعكاس و واكنش مخاطبان هستند چرا كه خبر متولي و پاسخگويي به نيازهاي فوري غيرقابل پيش بيني و دفعتي مخاطب هستند و همين عوامل حساسيت خبر را به طور فزاينده اي موجب شده اند.

ضرورت اتاق فكر در يك حوزه ي خبري

با توجه به مطلب مطرح شده و اشاره به حساسيت يك حوزه ي خبري به پاسخ دهي نيازهاي فوري مخاطب نقش فكر، انديشه و تشكيل سازماني اتاق فكر در راستاي ارضاء و اقناع مخاطب مشخص مي شود.

1- تشكيل اتاق فكر خبر در حوزه ي خبري و بهره مندي از ديدگاه صاحبنظران مختلف اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي.

2- عملياتي كردن ديدگاه هاي علمي با رويه خبر و قالب هاي خبري و انطباق آن با نيازها و عطش افكار عمومي

3- طرح و بررسي آخرين نظرسنجي ها و نيازسنجي ها در داخل سازمان و يا خارج سازمان كه معطوف به مباحث خبري هستند.

4- طرح بررسي و تحليل محتوايي اخبار و گزارش هاي پخش شده و شناخت نقاط ضعف و قوت در اين خصوص

5- اهتمام به بازخوردهاي افكار عمومي در قالب تماس هاي تلفني

6- تبيين و تلفيق سياست هاي حوزه اجرايي مناسب با اصول نياز مخاطب و مصلحت سازمان

7- به طريقي عمل شود كه لايه هاي مختلف كارشناسي حوزه ي خبري در اتاق فكر به صورت متناوب و با توجه به موضوع جلسه اتاق فكر حضور داشته باشند تا مشاركت جويي و مشاركت آفريني تحقق يابد.

بدون ترديد جامع نگري، غني سازي، ابتكار و نوآوري، كيفيت، سرعت و بهره وري اخبار مرهون فكر و انديشه اي است كه در اتاق فكر نضج گرفته است.

با تعبير جامعه شناسان ارتباط جمعي خبر گران ترين اثر راديويي و تلويزيوني است. لذا دقت نظر، رويدادمداري و تعميق خبري (In-depth) و بهره گيري از راهبردهاي پژوهشي كه مصداقا در اتاق فكر (محل تجميع انديشه ها و طوفان فكري) مطرح و تعيين مي گردد، يك مبحث جدي است.